Ιατρικός Σύλλογος Κέρκυρας

Ένα κοινό πρόβληµα που µπορεί να αφορά όλες τις ηλικίες είναι η ανίχνευση υπέρτασης. Πώς πρέπει να τη µετράµε, ποιά µέτρα πρέπει να πάρουµε για να την αντιµετωπίσουµε και πόσο επικίνδυνη τελικά είναι;

Καταρχήν, ως φυσιολογική πίεση του οργανισµού ορίζεται το όριο 120/80 mmHg χωρίς αυτό να είναι απόλυτο. Καθώς προχωράει η ηλικία, µεταβάλλονται και τα οριζόµενα «φυσιολογικά» όρια της αρτηριακής πίεσης, αφού µε την πάροδο του χρόνου τα αγγεία υφίστανται µεταβολές- σκληραίνουν- κι εποµένως µεταβάλλουν τον αγγειακό τους τόνο. Ως γενικό µέτρο πάντως, η πίεση δεν πρέπει να ξεπερνάει το 140/90 mmHg στον υγιή πληθυσµό. Το όριο αυτό είναι κάπως χαµηλότερο σε διαβητικούς ασθενείς-120/80 mmHg που ωσόσο δεν είναι συνήθως επιτευκτός.

Πώς µετράµε την πίεση: Ένα κοινό λάθος που κάνουν οι υπερτασικοί, είναι «να παντρεύονται το πιεσόµετρο». Δεν χρειάζονται µετρήσεις κάθε τρεις και λίγο. Η πίεση δεν µένει ποτέ σταθερή και είναι φυσιολογικό να µεταβάλλεται ανάλογα τις δραστηριότητες του ατόµου. Έτσι λοιπόν, η σωστή µέτρηση της πίεσης πρέπει να γίνεται µετά από ανάπαυση τουλάχιστον µισής ώρας, µε το χέρι σταθερά ακουµπισµένο σε κάποιο τραπέζι. Προηγουµένως και για µισή ώρα τουλάχιστον να µην έχει καταναλωθεί καφές ή καπνός. Η µέτρηση πρέπει να γίνεται σε τυχαίες ώρες και όχι «µε το ρολόι στο χέρι». Μία µέτρηση αρκεί (άλλοι λένε τρεις µετρήσεις και να βγαίνει ο µέσος όρος). Είναι βέβαιο ότι όσες φορές µετρήσεις την πίεση, τόσες διαφορετικές µετρήσεις θα βρεις. Δεν µετράµε πίεση και στα δυο χέρια ταυτόχρονα. Μια παρακολούθηση της πίεσης µπορεί να γίνεται κατ’ οίκον ή στο φαρµακείο µε µία µέτρηση πρωί- βράδυ. Σηµαντικό είναι να επιλέγουµε το σωστό µέγεθος περιχειρίδας. Η κοινή περιχειρίδα σε παχύσαρκο άτοµο πιθανόν να δώσει ψευδείς µετρήσεις. Ισχύει και το αντίστροφο. To πιεσόµετρο πρέπει να είναι «του µπράτσου» και όχι να µετράει την πίεση στον καρπό- αυτά τα τελευταία έχουν σηµαντικές αποκλίσεις. Η ευρωπαϊκή καρδιολογική εταιρεία συνιστά µέτρηση µε ηλεκτρονικό πιεσόµετρο- αρκεί να είναι κάποιας αξιόπιστης κατασκευαστικής εταιρείας.

Σε ποιό χέρι µετράµε την πίεση. Κατά παράδοση, στο αριστερό. Χωρίς αυτό να έχει καµία σηµασία. Η πίεση στα δυο χέρια πρέπει να είναι ίδια ή έστω µε µια µικρή διαφορά. Στην περίπτωση που ανιχνεύσουµε διαφορά στα δυο άνω άκρα (πχ 170 στο αριστερό και 120 στο δεξί) πρέπει να γίνει έλεγχος- συνήθως αγγειακός καθώς µπορεί να κρύβεται απόφραξη της υποκλειδίου ή της βραχιονίου αρτηρίας). Καλό είναι να µετριέται η πίεση και στα δυο χέρια την πρώτη φορά από τον ιατρό- όχι ταυτόχρονα.

Είναι βλαβερή η υπέρταση; Η αυξηµένη πίεση προκαλεί βλάβες. Κατά παράδοση προσβάλλει τα αγγεία του εγκεφάλου, των νεφρών και του οφθαλµού- αµφιβληστροειδοπάθεια. Τα αγγεία όταν δουλεύουν υπο πίεση, αυξάνουν το πάχος του τοιχώµατός τους ώστε να «αντέξουν» την πίεση και αυτό οδηγεί σε αγγειοσκλήρυνση, ενίοτε απόφραξη και κακή αιµάτωση. Εγκέφαλος- νεφροί-οφθαλµοί και καρδιά αποτελούν τα λεγόµενα «όργανα- στόχος». Σε περίπτωση που ανιχνευθεί βλάβη σε αυτά πρέπει να ρυθµιστεί η πίεση το ταχύτερο.

Η καρδιά επηρεάζεται από την αυξηµένη πίεση: Υπερτρέφονται τα τοιχώµατά της κι αυτό µπορεί να οδηγήσει σε ισχαιµία. Διατείνεται ο αριστερός κόλπος κι αυτό προδιαθέτει σε αρρυθµίες- κολπική µαρµαρυγή- που είναι µερικές φορές ο προθάλαµος για την εγκατάσταση αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου.

Πότε πρέπει να ξεκινήσω αγωγή; Σαφώς, όταν υπάρχουν βλάβες στα όργανα- στόχο. Τότε η πίεση πρέπει να ρυθµιστεί το ταχύτερο δυνατόν µε φαρµακευτική αγωγή. Σε αντίθετη περίπτωση, ίσως να είναι αρκετά τα υγιεινοδιαιτητικά µέτρα: Ασκηση, απώλεια βάρους, διακοπή καπνίσµατος ,µείωση κατανάλωσης καφέ, αποφυγή αλατισµένων προϊόντων και αλατιού. Όταν λέµε αλάτι, δεν εννοούµε µόνο το µαγειρικό. Λουκάνικα, ρέγγα, ξηροί καρποί, µπακαλιάρος, σαρδέλες, λακέρδα, αλλαντικά τυποποιηµένα, φέτα, γραβιέρα, ελιές, πατατάκια κλπ έχουν αρκετό αλάτι. Θεωρητικά, το αλάτι που έχει το ψωµί, αρκεί για να καλύψει ο οργανισµός τις ανάγκες του. Μετά, είναι θέµα γούστου! Εχθρός του υπερτασικού είναι το αλάτι.

Σε περίπτωση που µετά την υιοθέτηση (και πραγµατοποίηση) αυτών των µέτρων ανιχνεύεται ακόµα υπέρταση, πρέπει να σκεφτούµε την έναρξη αγωγής. Μην υποτιµάτε τα απλά (και ανέξοδα) µέτρα. Μπορούν να µειώσουν αρκετά την πίεση και να καθυστερήσει η έναρξη αγωγής. Υπάρχουν σήµερα πάρα πολλές διαθέσιµες κατηγορίες αντιϋπερτασικών φαρµάκων µε πολύ καλά αποτελέσµατα. Ωστόσο, δύσκολα κόβει κανείς το αντιϋπερτασικό φάρµακο. Ισως κάποιοι τυχεροί µειώσουν τη δόση.

Τι έλεγχο πρέπει να κάνω; Ουσιαστικά λίγα πράγµατα. Η υπέρταση στο 95% των περιπτώσεων δεν έχει σαφή αιτιολογία- είναι ιδιοπαθής. Ωστόσο, υπάρχουν και αίτια υπέρτασης. Οι λίγοι και τυχεροί που πάσχουν από δευτεροπαθή υπέρταση, θεραπεύοντας τον παράγοντα που την προκαλεί ουσιαστικά θεραπεύουν και την υπέρτασή τους. Έλεγχος του θυρεοειδούς και της νεφρικής λειτουργίας καθώς και των νεφρικών αρτηριών είναι τα δύο πρώτα βήµατα, ιδίως σε ασθενείς νεαρής ηλικίας ή µε ανεξήγητα µεµονωµένες τιµές αυξηµένης πίεσης (peak). Όταν οι ενδείξεις είναι τέτοιες, µπορεί να γίνει έλεγχος των επινεφριδίων για την ανίχνευση τυχόν αδενωµάτων (φαιοχρωµοκύττωµα, νόσος Cushing, Addison κλπ) ή καταστάσεων υπερέκκρισης ορµονών που αυξάνουν τον αγγειακό τόνο και προκαλούν υπέρταση. Αυτοί οι ασθενείς όμως είναι η εξαίρεση στον κανόνα.

Υπάρχει υπέρταση στην παιδική ηλικία; Σαφώς και υπάρχει. Συνηθέστερη αιτία είναι η στένωση του ισθµού της αορτής, µια συγγενής (εκ γενετής) ανωµαλία διάπλασης της αορτής, που αντιµετωπίζεται χειρουργικά (ή επεμβατικά- με μπαλονάκι). Άλλη αιτία είναι η ινομυώδης δυσπλασία των νεφρικών αρτηριών που επίσης απαιτεί χειρουργική παρέμβαση.

Τι πρέπει να κάνω όταν µου ανεβαίνει η πίεση; Τίποτα το επείγον. Πάρτε µία δόση από το αντιϋπερτασικό σας χάπι, ξαπλώστε και χαλαρώστε. Η πίεση δεν πρέπει να πέφτει γρήγορα. Η παλιά αντίληψη να βάζει ο υπερτασικός υπογλώσσιο δισκίο δεν ισχύει πια. Ειδικά στους ηλικιωµένους, ταχείες µεταβολές της πίεσης µπορούν να προκαλέσουν εγκεφαλικό. Ταχεία µείωση της πίεσης επιβάλλεται εφόσον η υπέρµετρη αύξηση της πίεσης συνοδεύεται από συµπτώµατα: Σύγχιση (υπερτασική εγκεφαλοπάθεια), διαταραχές της όρασης, εµέτους, οπότε και µιλάµε για υπερτασική κρίση. Σ’ αυτήν την περίπτωση πρέπει να επισκεφθείτε το νοσοκοµείο.

«Δεν µετράω ποτέ την πίεσή µου αφού δεν έχω συµπτώµατα».Λάθος.Η πίεση δεν θα δώσει ποτέσυµπτώµατα- εκτός κι αν είναι αργά. Συνηθέστερο αλλά όχι απόλυτο σύµπτωµα είναι ο πονοκέφαλος (συσφικτικού χαρακτήρα), αλλά δεν είναι σπάνιο ο εξεταζόµενος να µην έχει κανένα σύµπτωµα και η πίεσή του να µετριέται στο 200 mmHg (στην Ελλάδα το λέµε «είκοσι πίεση»).

«Παίρνω χάπι όποτε η πίεση µου ανεβαίνει».Λάθος.Το χάπι της πίεσης το παίρνουµε ανελιπώς.Εάνπροκαλεί υπόταση, πρέπει να επισκεφθούµε το γιατρό, ώστε να µειώσει τη δοσολογία ή να το καταργήσει ή να το αλλάξει.

«Φοβάμαι ότι η πίεση θα μου κάνει εγκεφαλικό». Λάθος. Αντίθετα με ό,τι πιστεύεται, η απότομη αύξηση της πίεσης δεν προκαλεί εγκεφαλικό, εκτός αν υπάρχει κάποια προδιάθεση (εγκεφαλικό ανεύρυσμα). Η υπέρταση είναι ένας καθορισμένος αιτιολογικός παράγοντας κολπικής μαρμαρυγής, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, της οποίας κύρια επιπλοκή είναι το εγκεφαλικό επεισόδιο. Σε σειρές υπερτασικών ασθενών που εξετάστηκαν, πολλοί εμφάνιζαν είτε μόνιμη είτε παροξυσμική κολπική μαρμαρυγή, σε κάποιες περιπτώσεις άγνωστη ή μη αντιληπτή στον ασθενή. Τα εγκεφαλικά επεισόδια αποδόθηκαν στην μη έγκαιρη ανίχνευση κολπικής μαρμαρυγής (κι επομένως στη μη λήψη προφυλακτικής αντιπηκτικής αγωγής) είτε σε παραμελημένη υπέρταση που οδήγησε σε αγγειακές αλλιώσεις των αγγείων του εγκεφάλου. Όπως προαναφέρθηκε, η ταχεία μείωση της πίεσης με υπογλώσσια είναι πιο επικίνδυνη για την εγκατάσταση εγκεφαλικού επεισοδίου, ειδικά στους ηλικιωμένους.

Όπως και να ‘χει, η τακτική παρακολούθηση της Αρτηριακής πίεσης και ο τακτικός έλεγχος στον καρδιολόγο, η συστηµατική λήψη της αντιϋπερτασικής αγωγής εφόσον έχει οριστεί από το γιατρό και η αποφυγή κατανάλωσης άλατος, αρκούν για τη ρύθµιση της πίεσης και την παρακολούθηση της καρδιακής λειτουργίας.