Νυχτερινή ενούρηση: ένα υποτιμημένο πρόβλημα


Μαμά έβρεξα το κρεβάτι μου... ακολουθούν φωνές και κλάματα... σωρός από άπλυτα ρούχα... βιαστικά τοποθετούνται καθαρά σεντόνια και πυτζάμες και όλοι πηγαίνουν ξανά για ύπνο ανταλλάσσοντας συγνώμες και υποσχέσεις... μέχρι την επόμενη βρεγμένη νύχτα.

Η ενούρηση δεν είναι λάθος κανενός. Δε θεραπεύεται με τιμωρίες ή εξαντλητικές αφυπνίσεις ανά 3- 4 ώρες, που ταλαιπωρούν γονείς και παιδί.

Η ενούρηση είναι η μη συνειδητή ούρηση κατά τη διάρκεια του ύπνου σε παιδιά μεγαλύτερα των 5 ετών. Μπορεί να συμβεί και κατά το μεσημεριανό ύπνο. Είναι συχνό πρόβλημα και αφορά σε τουλάχιστον 15% των παιδιών άνω των 5 ετών.

Εάν η νυχτερινή ενούρηση είναι συνεχής από την εποχή που το παιδί έβγαλε τις πάνες καλείται πρωτοπαθής και είναι η συχνότερη μορφή. Μάλιστα η συχνότητα είναι διπλάσια στα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια. Εαν έχει μείνει στεγνό για τουλάχιστον έξι μήνες και ξαναρχίσει να βρέχεται το βράδυ, η ενούρηση καλείται δευτεροπαθής. Αυτή η μορφή συχνά αποδίδεται σε στρεσογόνες καταστάσεις που βιώνει το παιδί, όπως διαζύγιο γονέων ή γέννηση νεότερου μέλους στην οικογένεια, αλλά η ακριβής αιτία είναι άγνωστη.

Η μονοσυμπτωματική νυχτερινή ενούρηση μπορεί να αντιμετωπιστεί αρχικά από τον παιδίατρο ή τον οικογενειακό γιατρό. Υφίεται αυτομάτως κατά 15% το χρόνο, ενώ ένα ποσοστό 0,5 – 1%  παραμένει μέχρι την ενήλικο ζωή. Χαρακτηρίζεται από ισχυρή κληρονομική προδιάθεση. Εάν ο ένας ή και οι δύο γονείς ήταν ενουρητικοί το κάθε παιδί τους έχει πιθανότητα 44% και 77% αντίστοιχα να έχει ενούρηση. Η αιτιολογία της δεν είναι πλήρως γνωστή, όμως πιθανολογείται ότι είναι αποτέλεσμα ενός ή συνδυασμού των κάτωθι  παραγόντων:

  1. Αναπτυξιακή καθυστέρηση του κεντρικού νευρικού συστήματος στο να ξυπνά το παιδί με το αίσθημα γεμάτης κύστης.
  2. Νυχτερινή πολυουρία, που σχετίζεται με ελαττωμένη έκκριση της αντιδιουρητικής ορμόνης (ADH) κατά τη διάρκεια της νύχτας.
  3. Δυσλειτουργία της κύστης λόγω ελαττωμένης χωρητικότητας ή υπερλειτουργίας του εξωστήρα μυός της.

Πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής ενούρηση που συνοδεύεται από μικροαπώλειες ούρων κατά τη διάρκεια της ημέρας ή/και από άλλα συμπτώματα από το κατώτερο ουροποιητικό, καλείται μη μονοσυμπτωματική ενούρηση. Αποτελεί πιο σύνθετη κατάσταση, που χρήζει παραπομπής σε παιδοουρολόγο ή/και αναπτυξιολόγο για περαιτέρω διερεύνηση.

Η ενούρηση έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχολογία του παιδιού και της οικογένειάς του. Μελέτες έχουν δείξει ότι το ενουρητικό παιδί έχει μειωμένο αίσθημα αυτοεκτίμησης, νιώθει ένοχο, απομονώνεται στον εαυτό του και δυσκολεύεται να αποκτήσει φίλους και να κοινωνικοποιηθεί, καθώς φοβάται ότι θα αποκαλυφθεί και θα αποτελέσει θύμα περίγελου και κακοποίησης. Επίσης, μπορεί να επηρεαστεί η σχολική του επίδοση. Επιπλέον, το οικονομικό κόστος από τα απορρυπαντικά, τα ρούχα, τα στρώματα και τις ιατρικές επισκέψεις επιβαρύνει σημαντικά τον οικογενειακό προϋπολογισμό.

Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει αρχικά ενημέρωση του παιδιού και των γονιών, προκειμένου να απενοχοποιηθούν, να κατανοήσουν τα πιθανά αίτια του προβλήματος και να το αντιμετωπίσουν μέχρι την αυτόματη ύφεση, που συμβαίνει στις περισσότερες περιπτώσεις.

 Πρακτικές οδηγίες μπορεί να μειώσουν τα επεισόδια ενούρησης και έτσι συστήνονται:

-  Λήψη μεγαλύτερης ποσότητας υγρών κατά τη διάρκεια της ημέρας και νωρίς το απόγευμα, ώστε το βράδυ να καταναλώνεται μικρότερη ποσότητα. Αποκλειστική στέρηση υγρών το βράδυ δε φαίνεται να είναι αποτελεσματική.

- Αποφυγή λήψης σακχαρούχων ή καφεϊνούχων ποτών ιδιαίτερα κατά τις βραδινές ώρες.

- Τακτική ούρηση κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά και αμέσως πριν το βραδινό ύπνο. Εάν το παιδί ξυπνήσει τη νύχτα οι γονείς πρέπει να το οδηγήσουν στην τουαλέτα να ουρήσει.

- Τήρηση ημερολογίου, όπου σημειώνονται οι ημέρες με ή χωρίς ενούρηση, προκειμένου να διαπιστωθεί η επίδραση των παρεμβάσεων. Μάλιστα η ανταπόδοση συμβολικών δώρων στην επίτευξη μικρών στόχων φαίνεται να συμβάλλει στην καλύτερη και μακροπρόθεσμη συμμόρφωση.  

- Τοποθέτηση προστατευτικού καλύμματος στρώματος ή υπνοσέντονου, πλύσιμο του παιδιού πριν την αλλαγή ρούχων και χρήση αρρωματικής ενυδατικής κρέμας φαίνεται να μειώνει τις ψυχολογικές επιπτώσεις της ενούρησης. Η χρήση πάνας μιας χρήσης δε συστήνεται.

- Θεραπεία τυχόν δυσκοιλιότητας, καθώς φαίνεται να επιβαρύνει το πρόβλημα της ενούρησης μειώνοντας τη χωρητικότητα της κύστης.

Πιο δραστικές θεραπείες είναι η θεραπεία συμπεριφοράς και η φαρμακευτική θεραπεία.

Η πιο αποτελεσματική θεραπεία συμπεριφοράς με καλύτερα ποσοστά μόνιμης αποκατάστασης είναι το ξυπνητήρι ενούρησης. Προϋποθέτει καλή συνεργασία και συμμόρφωση. Ένας αισθητήρας στο εσώρουχο του παιδιού ανιχνεύει την έναρξη της ούρησης και το ειδοποιεί μέσω συσκευής ήχου ή δόνησης να ξυπνήσει να ουρήσει. Έτσι, το παιδί μαθαίνει να ξυπνά ή να αναστέλλει τη σύσπαση της κύστης του ως απάντηση στο αίσθημα γεμάτης κύστης.

Φαρμακευτική αγωγή συστήνεται ως εναλλακτική θεραπεία σε παιδιά, που δε συνεργάζονται και σε παιδιά που επιθυμούν βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα στα πλαίσια κοινωνικοποίησής τους (π.χ. συμμετοχή σε κατασκήνωση ή διανυκτέρευση σε σπίτι φίλου). Κύριος εκπρόσωπος της φαρμακευτικής αγωγής είναι ένα ανάλογο της αντιδιουρητικής ορμόνης (δεσμοπρεσσίνη) και φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικό σε παιδιά με νυχτερινή πολυουρία αλλά φυσιολογική χωρητικότητα κύστης.

Η νυχτερινή ενούρηση, λοιπόν, είναι συχνό πρόβλημα που τις περισσότερες φορές υποχωρεί αυτόματα. Μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να απενοχοποιηθούν και με την έγκαιρη ιατρική παρέμβαση να συμβάλλουμε στη σωστή συναισθηματική και αναπτυξιακή τους εξέλιξη.