Ιατρικός Σύλλογος Κέρκυρας

Η ηλιακή υπεριώδης ακτινοβολία (UV) αποτελεί ένα πολύ μικρό μέρος του φάσματος της ηλιακής ακτινοβολίας που φθάνει στο έδαφος της Γης. Παρά την μικρή της ένταση, η υπεριώδης ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στον άνθρωπο, όταν αυτός εκτίθεται παρατεταμένα στον ήλιο. Τα τελευταία χρόνια έχει επισημανθεί η σημασία των ηλιακών εγκαυμάτων στην παιδική ηλικία καθώς, πέρα της άμεσης δυσάρεστης κατάστασης που δημιουργούν,  κάθε ηλιακό έγκαυμα που συμβαίνει στην παιδική ηλικία, αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του δέρματος αργότερα στην διάρκεια της ζωής μας. Τα παιδιά δεν χρειάζεται να είναι στη θάλασσα, σε πισίνες ή άλλους χώρους διακοπών για να πάθουν ηλιακό έγκαυμα. Γι αυτό η αντηλιακή προστασία είναι απαραίτητη συνεχώς καθ’ όλη την διάρκεια του καλοκαιριού.

Το ηλιακό φως έχει 3 τύπους υπεριώδους ακτινοβολίας, την UVA, UVB και UVC. Η UVA ακτινοβολία διαπερνάει το στρώμα του όζοντος και γι αυτό αποτελεί την πλειονότητα της ηλιακής ακτινοβολίας που δεχόμαστε. Παρατεταμένη έκθεση προκαλεί γήρανση του δέρματος και μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο του δέρματος – μελάνωμα.

Ένα μεγάλο ποσοστό της UVB απορροφάται από τη ζώνη του όζοντος, αλλά παρόλα αυτά μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο δέρμα μας. Είναι η κύρια υπεύθυνη ακτινοβολία για εγκαύματα, καταρράκτη στα μάτια και μεταβολές στο ανοσοποιητικό μας σύστημα. Σχετίζεται επίσης με καρκίνο, καθώς πιστεύεται  πως το μελάνωμα προκαλείται σε  περιοχές του δέρματος που είχαν υποστεί σοβαρά εγκαύματα με UVB  ακτινοβολία στην παιδική ηλικία.

Η UVC είναι η πιο επικίνδυνη μορφή υπεριώδους ακτινοβολίας, αλλά ευτυχώς απορροφάται ολοκληρωτικά από το στρώμα του όζοντος.

Η πρώτη γραμμή άμυνας του δέρματος είναι η μελανίνη. Η μελανίνη είναι μια οικογένεια χρωστικών που δίνει το χρώμα στο δέρμα και παράγεται σε εξειδικευμένα κύτταρα της επιδερμίδας, τα μελανινοκύτταρα. Τα μελανινοκύτταρα βρίσκονται ανάμεσα στα κύτταρα της βασικής στιβάδας του δέρματος και τα τριχοθυλάκια (τις ρίζες των τριχών), καθώς και της ίριδας .

Η μελανίνη απορροφά την υπεριώδη ακτινοβολία και όσο περισσότερο εκτιθέμεθα στον ήλιο τόσο περισσότερη μελανίνη παράγεται με αποτέλεσμα το δέρμα να παίρνει πιο σκούρο χρώμα.

Τι πρέπει να έχουμε υπόψη μας?

Είναι αρκετά 15 λεπτά άμεσης έκθεσης στον ήλιο , χωρίς προστασία για να πάθουμε ηλιακό έγκαυμα.

Η ρόζ απόχρωση μιας επιδερμίδας είναι δείκτης εγκαύματος αν και το έγκαυμα μπορεί να χρειαστεί ένα 24ωρο να γίνει εμφανές.

Η συννεφιά δεν προστατεύει. Οι υπεριώδεις μπορούν να διαπεράσουν τα σύννεφα.

Η έκθεση στον ήλιο θα πρέπει να αποφεύγεται κατά τις ώρες υψηλής ηλιακής ακτινοβολίας (10πμ με 4μμ)

Όσοι έχουν ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα έχουν μεγαλύτερη ανάγκη προστασίας.

Προηγούμενο μαύρισμα δεν  προσφέρει αντιηλιακή προστασία - αντιστοιχεί σε δείκτη ηλιακής προστασίας (το γνωστό SPF των αντηλιακών ) στην καλύτερη περίπτωση 3-5.

Το μαύρισμα που προέρχεται από τεχνητές πηγές UVA (solarium), δεν προσφέρει ιδιαίτερη προστασία από τη UVB ακτινοβολία.

 

Κάθε γονιός πρέπει να έχει υπόψη του 5 βασικούς κανόνες.

1. Διασφαλίζω ότι στο χώρο που κινείται και παίζει το παιδί, υπάρχει σκίαση όπως ένα δέντρο η μια ομπρέλα.
2. Εξασφαλίζω ότι το παιδί έχει τον κατάλληλο ρουχισμό που παρέχει κάλυψη αλλά και δεν προκαλεί δυσφορία τους ζεστούς καλοκαιρινούς μήνες. Ιδιαιτέρως στα βρέφη κάτω των 6 μηνών, η κάλυψη είναι η βασική προστασία, αφού αποφεύγουμε τα αντιηλιακά σε αυτή την ηλικία (μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αντιηλιακό σε μωρά κάτω των 6 μηνών αν τα ρούχα του και η σκιά δεν είναι αρκετά να το προστατεύσουν, αλλά ρωτήστε τον παιδίατρό σας πρώτα).
3. Φοράω στο παιδί μου καπέλο – προστατεύω έτσι ευαίσθητες περιοχές της κεφαλής και του τραχήλου.
4. Προστατεύω τα μάτια με γυαλιά ηλίου καλής ποιότητας που δίνουν προστασία για UVA/UVB.
5. Εφαρμόζω αντιηλιακό τουλάχιστον 30 λεπτά πριν βγει το παιδί στον ήλιο. Ο ελάχιστος δείχτης προστασίας πρέπει να είναι SFP 15 και να παρέχει κάλυψη για UVA/UVB.

 

Πως επιλέγω αντιηλιακό ?

Τα τελευταία χρόνια κυκλοφορούν στην αγορά πάρα πολλά αντιηλιακά για παιδιά, τόσα πολλά που μάλλον μπερδεύουν τον γονέα που προσπαθεί να επιλέξει το κατάλληλο, παρά τον διευκολύνουν.

Δυο βασικά χαρακτηριστικά έχουν τη μεγαλύτερη σημασία στην επιλογή αντιηλιακού. Ο δείκτης SPF (sun protection factor) και η κάλυψη UVA/UVB.

Τι είναι ο SPF? Είναι η ικανότητα του αντιηλιακού να μπλοκάρει την ακτινοβολία UVB. Eιναι λογικό να σκεφτεί κανείς πως όσο μεγαλύτερος ο δείκτης , τόσο μεγαλύτερη η προστασία. Εδώ υπάρχει όμως μια παγίδα που πρέπει να ξέρουμε. Ένας δείκτης 30 δεν σημαίνει διπλάσια προστασία από ένα δείκτη 15. Η αναλογία είναι η εξής : SPF 15 φιλτράρει το 93% της προσπίπτουσας ακτινοβολίας Β, SPF 30 το 97% και SPF 50 το 98%.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος στην εφαρμογή ενός αντιηλιακού με υψηλό SPF είναι η ψευδής αίσθηση ασφάλειας που μας προκαλεί, ενώ επίσης συχνά αγνοούμε πως δεν μας προστατεύει από την ακτινοβολία A που εκτός της φωτογήρανσης ευθύνεται και για πιο σοβαρές μακροχρόνιες επιπτώσεις.

Πρέπει επίσης να γνωρίζουμε ότι απαιτείται χρήση μεγάλης ποσότητας αντηλιακού κατά την επάλειψη, ώστε να επιτυγχάνεται η αναγραφόμενη προστασία και βέβαια συχνή ανανέωση του αντηλιακού όσο διαρκεί η έκθεση στον ήλιο.

 

Έχοντας υπ΄όψη μας αυτά τα στοιχεία πρέπει να διαλέγουμε :

α) ένα αντιηλιακό με SPF > 30, β) με ξεκάθαρη αναγραφή προστασίας από UVA/UVB ( η ευρέως φάσματος), γ) χωρίς PABA για να αποφύγουμε τυχόν αλλεργίες (δείτε τα συστατικά) και

δ) χωρίς πρόσθετη βιταμίνη Α (υπάρχουν επιστημονικές αναφορές πως η retinyl palmitate – μια μορφή της βιτ.Α που προστίθεται σε πολλά προιόντα περιποίησης προσώπου και αντιηλιακά, μπορεί να ευνοήσει την καρκινογέννηση όταν εκτεθεί σε ηλιακή ακτινοβολία) .

ε) να μην περιέχει Οxybenzone. Η Oxybenzone είναι ένα από τα πιο προβληματικά συστατικά που βρίσκονται στην πλειοψηφία των αντηλιακών προϊόντων. Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις του Environmental Working Group, το 56% των αντηλιακών περιέχει αυτή την ουσία. – το κύριο πρόβλημα είναι ότι απορροφάται από το δέρμα και δρα σαν οιστρογόνο στον οργανισμό.

στ) αντιηλιακά με μικροσωματίδια , (διοξείδιο του τιτανίου και οξείδιο του ψευδαργύρου), αναγράφονται  πολλές φορές ως «φυσικά φίλτρα» - προσφέρουν καλή προστασία από τις UVA, και μεγάλη ασφάλεια καθώς έχει βρεθεί ότι δεν απορροφούνται από την επιδερμίδα. Προσοχή όμως στα αντιηλιακά που ψεκάζονται ή εφαρμόζονται στα χείλη, καθώς τα μικροσωματίδια αυτά μπορούν να βλάψουν το αναπνευστικό σύστημα.

ζ) αντιηλιακά σε μορφή spray καλό θα ήταν να αποφεύγονται και για το λόγο ότι δεν μας εξασφαλίζουν πλήρη κάλυψη του σώματος – τουλάχιστον όχι στο βαθμό που εξασφαλίζει μια εφαρμογή με επάλειψη.

Η εφαρμογή του αντιηλιακού πρέπει να γίνεται 15-30 λεπτά πριν την έκθεση στον ήλιο, με αρκετή ποσότητα ώστε να καλυφθεί όλη η εκτεθειμένη επιφάνεια του δέρματος, με επανάληψη το λιγότερο κάθε 2 ώρες ή πιο σύντομα αν το παιδί ιδρώσει ή βραχεί. Αντιηλιακά που είναι αδιάβροχα μπορεί να μας δώσουν μια επιπλέον ασφάλεια στη θάλασσα, να μην ξεχνάμε όμως την επανάληψη.

Όταν αγοράζετε ένα νέο αντιηλιακό, κάνετε μια δοκιμή στο παιδί σας για να βεβαιωθείτε ότι δεν του προκαλεί αλλεργία. Αν αναπτύξει εξάνθημα ή ερυθρότητα στο σημείο της δοκιμής, επιλέξτε ένα υποαλλεργικό αντηλιακό.

 

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί εάν το παιδί για κάποιο λόγο λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή. Υπάρχουν φάρμακα, αλλά και άλλοι παράγοντες όπως καλλυντικά και βότανα  που αυξάνουν την φωτοευαισθησία, δηλαδή αυξάνουν την ευπάθεια στις βλαπτικές επιδράσεις της υπεριώδους ακτινοβολίας.. Ενδεικτικά αναφέρουμε : αντιισταμινικά, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, ηρεμιστικά και αντιεμετικά, διάφορα αντιβιοτικά όπως επίσης και αιθέρια έλαια και προϊόντα βοτάνων όπως το βαλσαμόλαδο και το Ginko Biloba.

Χειρουργικές ουλές, κυρίως πρόσφατες, σπίλοι ή άλλες φωτοευαίσθητες βλάβες του δέρματος, απαιτούν ιδιαίτερη φροντίδα με αντηλιακά υψηλής προστασίας , καθώς και συχνότερες επαλείψεις.

 

 

Τι κάνουμε αν παρά την προστασία πάθουμε ηλιακό έγκαυμα ?

 

Σε ήπιες περιπτώσεις το ηλιακό έγκαυμα θα εκδηλωθεί με ελαφρύ κοκκίνισμα του δέρματος, και μέτριο πόνο - το δέρμα 2-6 ώρες μετά την έκθεση στον ήλιο γίνεται κόκκινο  και αισθανόμαστε  ενόχληση. Οι μέγιστες επιδράσεις παρατηρούνται σε 12-24 ώρες. Σε πιο σοβαρά εγκαύματα θα εμφανιστούν δερματικά προβλήματα όπως φουσκάλες με πόνο και κάψιμο, ενώ αν το έγκαυμα είναι εκτεταμένο μπορεί να προκαλέσει απώλεια υγρών (αφυδάτωση ), ηλεκτρολυτικές διαταραχές, οίδημα στα άκρα και το πρόσωπο,  πυρετό, ταχυκαρδία, ναυτία και υπόταση.

Σε σπάνιες περιπτώσεις, σοβαρά ηλιακά εγκαύματα μπορεί να οδηγήσουν σε σοκ (κακή κυκλοφορία του αίματος σε ζωτικά όργανα), ακόμα και θάνατο.

Τα συμπτώματα διαρκούν συνήθως δυο 24ωρα και μετά από 7 ημέρες ακολουθεί απολέπιση (ξεφλούδισμα) των εγκαυματικών επιφανειών. Στις περιοχές αυτές μπορεί αργότερα να εμφανιστούν κηλίδες, δυσχρωμίες, σπίλοι (ελιές) ενώ αυξάνεται η πιθανότητα καρκινογένεσης μελλοντικά. Ένα ακόμα πιθανό σύμπτωμα σε ορισμένα άτομα είναι η φωτοδερματίτιδα – δερματικό εξάνθημα που συνοδεύεται  με φαγούρα.

 

Η αντιμετώπιση του ηλιακού εγκαύματος ακολουθεί τις βασικές αρχές αντιμετώπισης κάθε εγκαύματος.

 

Πρώτα απ΄όλα  απομάκρυνση από τον ήλιο και αυτό για αρκετές ημέρες μετά το έγκαυμα, ελαφρά ρούχα που δεν προκαλούν δυσφορία και λήψη άφθονων υγρών. Δεν πρέπει να διστάζουμε να χρησιμοποιούμε παυσίπονα, ενώ ως τοπική θεραπεία συνιστάται η έντονη ενυδάτωση του δέρματος με ένα δροσερό ντους αρχικά και μετά με υγρές κομπρέσες και κατόπιν επάλειψη με σκευάσματα (κρέμες ή αλοιφές) που ενυδατώνουν ( πχ aloe vera gel) – μπορεί να χρειαστεί εφαρμογή κορτιζονούχων ή αντιβιοτικών σκευασμάτων σε εκτεταμένα εγκαύματα , όταν υπάρχει έντονη φλεγμονή ή και επιμόλυνση.

Ιδιαιτέρως σε εγκαύματα με φυσαλίδες που έχουν σπάσει δεν πρέπει να εφαρμόζουμε διάφορα “γιατροσόφια της γιαγιάς ”, και πασαλείμματα με ζαρζαβατικά, γιαούρτια και οδοντόπαστες όπως πολλές φορές συνηθίζεται, γιατί εφαρμόζοντας μη αποστειρωμένα υλικά σε τραυματική επιφάνεια αυξάνουμε δραματικά την πιθανότητα της επιμόλυνσης.

Σε κάθε περίπτωση μεγάλης έκτασης εγκαύματος με πολλές φουσκάλες, έντονου πόνου, πονοκεφάλου, ναυτίας, εμετού ή λιποθυμίας πρέπει να συμβουλευτείτε γιατρό.

 

Οι αλλαγές της ατμόσφαιρας επιβάλουν αλλαγή συμπεριφοράς.

 

«Στη διάρκεια της περασμένης δεκαετίας, το στρώμα του όζοντος παγκοσμίως  σταμάτησε πλέον να μειώνεται, αλλά δεν άρχισε ακόμη και να αυξάνεται», επισημαίνεται στην έκθεση που συνέταξαν κατόπιν μελέτης ο Παγκόσμιος Οργανισμός Μετεωρολογίας (WMO) και το Πρόγραμμα του ΟΗΕ για το Περιβάλλον (UNEP).

Στην Ελλάδα αραίωση της στοιβάδας του όζοντος έφθασε στις ακρότατες τιμές αραίωσής του το 1993 και το 1995 όταν πλησίασε το 15%! Ακόμη και οι πλέον αισιόδοξοι επιστήμονες υπολογίζουν πως τα φαινόμενα της «τρύπας» θα εξαφανισθούν πιθανώς την περίοδο 2050-2100.

Η αίσθηση ότι πια ο «ήλιος καίει περισσότερο» είναι κοινή γι αυτό και η υπευθυνότητα που πρέπει να έχουμε απέναντι στα παιδιά μας αλλά και τους εαυτούς μας είναι μεγάλη.

Η σωστή συμπεριφορά στον ήλιο είναι αυτή που θα μας επιτρέψει να χαρούμε τις ευεργετικές του ιδιότητες και να χαρούμε τη θάλασσα και το καλοκαίρι.