Ιατρικός Σύλλογος Κέρκυρας

Υποδεχόμενοι τον "Χρυσό Σεπτέμβρη" (Παγκόσμιος μήνας ευαισθητοποίησης για τον Καρκίνο της Παιδικής Ηλικίας) , μια κίνηση ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης που ξεκίνησε από την Αμερική και φιλοδοξεί να γίνει παγκόσμια, ας αδράξουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε για τον παιδικό καρκίνο.

Η φράση «παιδικός καρκίνος» ακούγεται τόσο αφύσικη που θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι αποτελεί σχήμα οξύμωρο. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε, ο καρκίνος μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, υπάρχουν μάλιστα και σπάνιοι όγκοι που εμφανίζονται από την εμβρυική ζωή.

Είναι δεδομένο ότι ο καρκίνος στην παιδική ηλικία είναι σπάνιος. Ωστόσο, αποτελεί την δεύτερη αιτία θανάτου στα παιδιά μετά τα τραύματα, και παρόλα αυτά εξακολουθεί να παραμένει θέμα taboo με πολλές άγνωστες παραμέτρους τόσο στο ευρύ κοινό όσο και σε μεγάλο μέρος της ιατρικής κοινότητας.

Θα προσπαθήσουμε λοιπόν να απαντήσουμε σε 10 βασικές ερωτήσεις που ελπίζουμε να ρίξουν περισσότερο φως σε αυτό το δύσκολο και τόσο ευαίσθητο θέμα.

1.Είναι ο παιδικός καρκίνος κληρονομικός ?

Ο καρκίνος δεν είναι κληρονομική νόσος. Υπάρχουν όμως όγκοι που εμφανίζονται στην παιδική ηλικία που έχουν «συγγενή» αιτιολογία, δηλαδή εμφανίζονται αμέσως μετά την γέννηση ή όγκοι που μπορεί να εμφανιστούν αργότερα στη ζωή, αλλά προέρχονται από ‘ανώμαλα’ κύτταρα της εμβρυικής περιόδου.

Επίσης είναι συχνότερη στα παιδιά η συσχέτιση διαφόρων όγκων με σύνδρομα όπως το σύνδρομο Down η άλλα σπανιότερα. Σε αντίθεση, οι όγκοι των ενηλίκων αποδίδονται κυρίως σε κυτταρικές – χρωμοσωμικές βλάβες που συσσωρεύονται στη διάρκεια της ζωής.

2. Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος στα παιδιά ?

Όπως αναφέραμε ο καρκίνος είναι σπάνιος στα παιδιά. Η αναλογία εμφάνισης της νόσου μεταξύ ενηλίκων και παιδιών είναι 120 : 1 αντίστοιχα. Οι παγκόσμιες στατιστικές μιλούν για 250,000 νέες περιπτώσεις ανά έτος, χωρίς όμως τα στατιστικά στοιχεία να είναι αξιόπιστα σε κάθε χώρα. Στις ΗΠΑ το 2007 διαγνώστηκαν 10,400 παιδιά κάτω των 15 ετών, ενώ οι θάνατοι ήταν 1545. Υπολογίζεται ότι 1-2 παιδιά στις 10,000 θα αναπτύξουν τη νόσο κάθε χρόνο. Στην Ελλάδα νοσούν περίπου 300 παιδιά το χρόνο.

3. Ποιοι τύποι καρκίνου εμφανίζονται στα παιδιά ?

Χαρακτηριστικό των όγκων της παιδικής ηλικίας είναι ότι αναλόγως της ηλικίας, διαφοροποιείται η συχνότητα εμφάνισης του κάθε τύπου καρκίνου.

•      1) Λευχαιμίες. Αποτελούν την συχνότερη μορφή και αντιπροσωπεύουν το 1/3 των περιπτώσεων       κακοηθειών στα παιδιά, ιδίως στις ηλικίες κάτω των 10 ετών.
•      2) Όγκοι εγκεφάλου. Αποτελούν τη δεύτερη σε συχνότητα μορφή καρκίνου στα παιδιά.
•      3) Το νευροβλάστωμα - αποτελεί τον πιο συχνό όγκο του νευρικού συστήματος εκτός του κρανίου. Αναπτύσσεται επί το πλείστον στα επινεφρίδια στα πρώτα 2 χρόνια της ζωής.
•      4) Λεμφώματα, δηλαδή όγκοι που εμφανίζονται κυρίως στους λεμφαδένες (Hodgkin και μη-Hodgkin)
•      5) Όγκος του νεφρού (Wilms - νεφροβλάστωμα). Αφορά συνήθως παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών. 
•      6) Κακοήθεις όγκοι των μυών (σαρκώματα μαλακών μορίων), με κύριο εκπρόσωπο σε περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις το ραβδομυοσάρκωμα .
•      7) Κακοήθεις όγκοι των οστών, (οστεοσάρκωμα και σάρκωμα Ewing). Εμφανίζονται συχνότερα σε παιδιά μεταξύ 10 και 20 ετών.
•      8) Ρετινοβλάστωμα. Εμφανίζεται στον βυθό του οφθαλμού (στον αμφιβληστροειδή) και είναι σπάνιο στους ενήλικες.
•      9) Κακοήθεις όγκοι ωοθηκών και όρχεων
•      10) Καρκίνος του ήπατος - Ηπατοβλάστωμα, σε παιδιά συνήθως κάτω των 3 ετών και ηπατοκυτταρικός καρκίνος, σε μεγαλύτερες ηλικίες.

4. Ποιες είναι οι αιτίες του καρκίνου στα παιδιά ?

Οι αιτίες του παιδικού καρκίνου είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστες. Είναι λίγες οι περιπτώσεις, όπως το σύνδρομο Down όπως προαναφέραμε, ή άλλες γενετικές ανωμαλίες που μπορούμε με σιγουριά να προσδιορίσουμε την αιτία.

Ενας μεγάλος αριθμός μελετών ερευνά την πιθανή καρκινογόνο δράση διαφόρων παραγόντων όπως το κάπνισμα ή η λήψη διαφόρων φαρμάκων, η ιονίζουσα ακτινοβολία, διάφορες τοξίνες και λοιμώδεις παράγοντες που επιδρούν κατά την εμβρυική ή την νεογνική περίοδο.

5.Μπορει να γίνει πρόληψη?

Δυστυχώς πρόληψη του παιδικού καρκίνου με την έννοια που γίνεται στις κακοήθειες των ενηλίκων, δεν μπορεί να γίνει. Αυτό που μπορεί να γίνει όμως είναι πρώιμη διάγνωση που στον παιδικό καρκίνο είναι κεφαλαιώδους σημασίας μια και οι κακοήθειες της παιδικής ηλικίας συμπεριφέρονται κατά τεκμήριο πιο επιθετικά .

Τι θα βοηθήσει στην έγκαιρη διάγνωση; Η ενημέρωση του κοινού και η γνώση των πρώιμων εκδηλώσεων και συμπτωμάτων που μπορούν να ‘φωτογραφήσουν’ ένα όγκο σε πρώιμο στάδιο.

6.Ποιά συμπτώματα πρέπει να μας ανησυχήσουν;

• 1. Διογκωμένοι λεμφαδένες (λεμφαδενοπάθεια που δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία)
• 2. Μια κοιλιακή μάζα που ψηλαφάμε τυχαία .
• 3. Η ωχρότητα, μπορεί να σημαίνει αναιμία και να έχει σχέση με λευχαιμία.
• 4. Ο επίμονος πυρετός.
• 5. Οι πόνοι στα οστά που συνοδεύονται από πυρετό ή τοπική διόγκωση ή και άρνηση βάδισης.
• 6. Αν το παιδί αιμορραγεί εύκολα , πχ κάνει εύκολα μώλωπεΕπίσης αίμα στα ούρα ή στον κόλπο ενός κοριτσιού.
• 7. Οζίδια, δηλαδή μικρά ογκίδια κάτω από το δέρμα.
• 8. Πρωινούς πονοκεφάλους, που μπορεί να συνοδεύονται και από εμετούς, συναντάμε στο 46-76% των όγκων του εγκεφάλου. Ισοδύναμο του πονοκεφάλου στα βρέφη είναι η ανεξήγητη ανησυχία και ευερεθιστότητα, το επίμονο κλάμα, η ψυχοκινητική οπισθοδρόμηση και η αύξηση της περιμέτρου του κρανίου.
• 9. Οι σπασμοί είναι σχετικά σπάνια εκδήλωση όγκων του εγκεφάλου, αλλά επί μη εμπύρετων σπασμών ενδείκνυται η μαγνητική τομογραφία.
• 10. Το χαρακτηριστικό ‘αντανακλαστικό οφθαλμού αίλουρου’ (λευκάζουσα κόρη οφθαλμού όταν πέσει πάνω της φως ή σε φωτογραφία) καθώς επίσης η αιφνίδια μείωση της όρασης, ή ο πρωτοεμφανιζόμενος στραβισμός .

7.Θεραπεύεται ο παιδικός καρκίνος και ποια είναι τα ποσοστά ?

Μπορούμε να πούμε με σιγουριά πως περισσότερα παιδιά από ποτέ επιβιώνουν σήμερα από τον καρκίνο.
Από τα 10 παιδιά που θα νοσήσουν τα 8 θα θεραπευτούν, ενώ τα ποσοστά επιβίωσης ξεπερνούν σε ορισμένους τύπους καρκίνου το 90%

8. Αυξάνονται τα περιστατικά καρκίνου τα τελευταία χρόνια και πόσο επιτυχής είναι ο αγώνας ενάντια στον καρκινο?

Τα στατιστικά στοιχεία των αναπτυγμένων κρατών (ΗΠΑ, Μ.ΒΡΕΤΑΝΙΑ) δείχνουν αύξηση των περιστατικών από την δεκαετία του 60 έως σήμερα περίπου κατά 1% το χρόνο.

Παράλληλα όμως έχει αυξηθεί σημαντικά η επιβίωση από το 30%- 40% τη δεκαετία του 60 στο σημερινό 80%. Άρα ναι, ο αγώνας είναι καθημερινός και μακρύς αλλά κερδίζονται συνεχώς νέες μάχες.

9.Ποιές είναι οι εξελίξεις και που στοχεύουν οι τελευταίες μελέτες ?

Σε όλο τον κόσμο, κορυφαίοι επιστήμονες και ιδρύματα συνεργάζονται με κοινό σκοπό την ακόμα καλύτερη και πιο αποτελεσματική θεραπεία του παιδικού καρκίνου.

Οι προσπάθειες τα τελευταία χρόνια επικεντρώνονται στην ανίχνευση των αιτίων που προκαλούν τις διάφορες νεοπλασίες, καθώς και της ανάλυσης της βιολογικής συμπεριφοράς των κακοήθων κυττάρων, στην έρευνα για νέα φάρμακα και θεραπείες λιγότερο τοξικές για τα παιδιά, καθώς και προγράμματα που σκοπό έχουν την βελτίωση της ποιότητας ζωής των παιδιών που έχουν επιβιώσει.

10.Υπαρχει ελπίδα ?

Μπορούμε να πούμε κατηγορηματικά ΝΑΙ!

Τα αποτελέσματα που ανακοινώνονται από όλες τις επιστημονικές εταιρίες είναι θετικότατα, τα ποσοστά ίασης σε ορισμένους καρκίνους είναι τόσο υψηλά που μπορούμε να μιλάμε για σχεδόν πλήρη ίαση ενώ ερευνούνται νέες ελπιδοφόρες θεραπείες. Ίσως το σημαντικότερο είναι ότι ο αγώνας κατά του παιδικού καρκίνου είναι πλέον ένας κοινός παγκόσμιος στόχος. Το επόμενο μεγάλο βήμα που πρέπει να κάνει η παγκόσμια κοινότητα είναι να διαχύσει τη γνώση και τα ιατρικά επιτεύγματα σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, στα παιδιά όλου του κόσμου που έχουν ανάγκη. Η σκέψη μας πρέπει να είναι στα 150.000 παιδιά που χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο επειδή δεν είχαν έγκαιρη διάγνωση και πρόσβαση στις αναγκαίες εξειδικευμένες θεραπείες.