Ιατρικός Σύλλογος Κέρκυρας

1. Γιατί καπνίζουν οι καπνιστές;

Εάν ρωτήσουμε έναν καπνιστή για ποιο λόγο καπνίζει θα μας απαντήσει γιατί είναι ωραίο, για να ηρεμήσει – να ανακουφιστεί από συναισθηματική φόρτιση, από ευχαρίστηση (μετά από κάποια επιτυχία), γιατί αυξάνει την ενεργητικότητά του, από συνήθεια, γιατί καπνίζει η παρέα κλπ. Η αλήθεια όμως είναι ότι καπνίζει γιατί είναι εξαρτημένος από τη νικοτίνη.

2. Τι είναι αυτό που καπνίζουν οι καπνιστές;

Στον καπνό του τσιγάρου περιέχονται περισσότερες από 4000 διαφορετικές χημικές ουσίες, 43 εκ των οποίων είναι γνωστά καρκινογόνα. Εκτός από τη νικοτίνη (ένα εξαιρετικά εθιστικό ναρκωτικό) και την πίσσα (ασφαλτόστρωση των δρόμων) που όλοι γνωρίζουμε, ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε την αμμωνία (καυστική ουσία), τη φορμαλδεϋδη (ταρίχευση των πτωμάτων), το αρσενικό (ισχυρό δηλητήριο), το κάδμιο, τα κυανιούχα άλατα, το μονοξείδιο του άνθρακα, το βενζόλιο (ισχυρό καρκινογόνο) και πολλές άλλες επικίνδυνες για την υγεία ουσίες.

3. Πώς αντιδρά ο οργανισμός στην εισπνοή του καπνού;

Η νικοτίνη που βρίσκεται στον καπνό του τσιγάρου διεισδύει στους πνεύμονες και από εκεί τάχιστα (10 sec) μέσω της κυκλοφορίας του αίματος φτάνει στον εγκέφαλο. Λόγω της μεγάλης ταχύτητας δράσης ο καπνιστής ανακουφίζεται άμεσα από τα συμπτώματα στέρησης και ταυτόχρονα αυξάνεται η καρδιακή του συχνότητα και η αρτηριακή του πίεση και επίσης παρουσιάζει βρογχόσπασμο και συχνά βήχα.

4. Πόσο κινδυνεύει ένας παθητικός καπνιστής;

Το παθητικό κάπνισμα μπορεί να προκαλέσει σχεδόν ότι και το ίδιο το κάπνισμα (απλά χρειάζεται μεγαλύτερη έκθεση). 600.000 μη καπνιστές πεθαίνουν κάθε χρόνο επειδή έχουν εκτεθεί σε παθητικό κάπνισμα. Από αυτούς 166.000 θάνατοι αφορούν παιδιά. Εξάλλου έχει αποδειχθεί ότι μακροχρόνια έκθεση σε παθητικό κάπνισμα αυξάνει κατά 30%-50% τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα αλλά και της στεφανιαίας νόσου.

5. Ποιες είναι οι επιπτώσεις του καπνίσματος;

Το κάπνισμα ευθύνεται για περισσότερους από 5.000.000 θανάτους το χρόνο, αριθμός που αναμένεται να φτάσει τα 10.000.000 μέχρι το 2020. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν υπάρχει σύστημα του ανθρώπινου οργανισμού που δεν επηρεάζεται από το κάπνισμα. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε: το αναπνευστικό (ΧΑΠ, καρκίνος πνεύμονα, επιδείνωση άσθματος), το καρδιαγγειακό (αρτηριοσκλήρυνση, στεφανιαία νόσος, αρτηριακή υπέρταση), το νευρικό (αύξηση του κινδύνου για εγκεφαλικά επεισόδια και άνοια, ταχύτερη έκπτωση των γνωσιακών λειτουργιών), πεπτικό (αύξηση του κινδύνου για καρκίνο στομάχου, εντέρου, ήπατος, παγκρέατος), γεννητικό (στυτική δυσλειτουργία, υπογονιμότητα, καρκίνος μήτρας – ωοθηκών), ουροποιητικό (αύξηση κινδύνου για καρκίνο κύστεως και νεφρών), μυοσκελετικό (οστεοπενία-οστεοπόρωση) κλπ

 

6. Πώς επιδρά το τσιγάρο στους πνεύμονες;

Ο καπνός του τσιγάρου δρα κυρίως στο βρογχικό επιθήλιο με αποτέλεσμα: την υπερτροφία των υποβλεννογόνιων αδένων και των καλυκοειδών κυττάρων (υπερέκκριση βλέννης ), τη μείωση της βλεννοκροσσωτής κάθαρσης, την πλακώδη μετάπλαση του βρογχικού επιθηλίου, τη φλεγμονώδη διήθηση του τοιχώματος των βρόγχων και την στένωση αυτών. Όλα τα παραπάνω έχουν ως συνέπεια την εμφάνιση χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, τη μεγαλύτερη ευπάθεια σε λοιμώξεις και το δυσκολότερο έλεγχο του άσθματος.

7. Πώς προκαλεί καρκίνο το κάπνισμα;

Κατά την εισπνοή του καπνού οι καρκινογόνες ουσίες που βρίσκονται σε αυτόν εισέρχονται στους πνεύμονες και προκαλούν βλάβη στο κυτταρικό DNA. Αυτό οδηγεί σε ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των κυττάρων, δηλ στη μετατροπή τους σε καρκινικά κύτταρα. 80-90% του καρκίνου του πνεύμονα οφείλεται στο τσιγάρο.

8. Γιατί οι καπνιστές εθίζονται στο κάπνισμα;

Η νικοτίνη που περιέχεται στον καπνό του τσιγάρου είναι μια ισχυρά εξαρτησιογόνος ουσία. Μετά την εισπνοή του καπνού μέσα σε λίγα μόνο δευτερόλεπτα φτάνει στον εγκέφαλο όπου επάγει την έκκριση ντοπαμίνης, δημιουργώντας μια προσωρινή ικανοποίηση. Καθώς όμως ο καπνιστής εθίζεται στο κάπνισμα, χρειάζεται ολοένα και μεγαλύτερη ποσότητα νικοτίνης για να διατηρήσει τα επίπεδα ντοπαμίνης (φαινόμενο που ονομάζεται ανοχή). Έτσι η αρχική απόλαυση του τσιγάρου γίνεται μια συνεχής ανάγκη για κάπνισμα.

9. Ποια είναι τα οφέλη από τη διακοπή του καπνίσματος;

Σε γενικές γραμμές και με απλά λόγια ο καπνιστής που διακόπτει το κάπνισμα μεγιστοποιεί το προσδόκιμο επιβίωσης και ταυτόχρονα απομακρύνει σημαντικά τις πιθανότητες για σοβαρές ασθένειες, δηλαδή ζει περισσότερο και καλύτερα. Μέσα στα πρώτα 20 λεπτά από τη διακοπή του καπνίσματος υποχωρούν τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης και η ταχυσφυγμία, μετά από 8 ώρες μειώνονται τα επίπεδα CO στο σώμα, μετά από 48 ώρες επανέρχεται η αίσθηση της γεύσης και της όσφρησης και η νικοτίνη έχει αποβληθεί πλέον από τον οργανισμό, μετά από 72 ώρες ο βήχας και τα φλέματα μειώνονται σημαντικά, μετά από ένα έτος ο κίνδυνος για καρδιακή προσβολή μειώνεται κατά 50%, κλπ

10. Τα ελαφρά τσιγάρα βλάπτουν λιγότερο;

Οι καπνιστές των λεγόμενων ελαφρών τσιγάρων εισπνέουν πιο βαθειά και πιο παρατεταμένα ή καπνίζουν περισσότερα τσιγάρα με αποτέλεσμα η ποσότητα της προσλαμβανόμενης πίσσας και νικοτίνης να είναι η ίδια με εκείνη που προέρχεται από τα κανονικά τσιγάρα. Μελέτες έχουν δείξει ότι η πιθανότητα για καρκίνο πνεύμονα και ΧΑΠ είναι παρόμοια ανεξάρτητα από την περιεκτικότητα των τσιγάρων σε νικοτίνη.

11. Όποιος καπνίζει λίγα τσιγάρα την ημέρα είναι ασφαλής;

Σε καμία περίπτωση! Δεν υπάρχει ασφαλές κατώτερο όριο τσιγάρων την ημέρα. Κάθε φορά που ο καπνός έρχεται σε επαφή με ζωντανό κύτταρο προκαλεί βλάβη. Ειδικά σε άτομα νεαρής ηλικίας το κάπνισμα ακόμα και μικρού αριθμού τσιγάρων μπορεί να οδηγήσει σε εξάρτηση από τη νικοτίνη με αποτέλεσμα στη συνέχεια να φτάνει ο καπνιστής στη μέση ημερήσια δόση των 20 τσιγάρων.

 

12. Αληθεύει ότι όταν κόβει κάποιος το κάπνισμα παίρνει κιλά;

Η νικοτίνη διεγείρει τον ανθρώπινο μεταβολισμό. Κατά συνέπεια η απόσυρσή της με τη διακοπή του καπνίσματος τον επιβραδύνει. Όμως με μια μικρή μόνο μείωση των προσλαμβανόμενων θερμίδων και αύξηση της καθημερινής σωματικής δραστηριότητας το σωματικό βάρος μπορεί να διατηρηθεί σταθερό. Εξάλλου η διακοπή του καπνίσματος καλό είναι να συνδυάζεται με μια γενικότερη αλλαγή στάσης ζωής, η οποία θα περιλαμβάνει καλύτερη διατροφή και καθημερινή σωματική άσκηση.

13. Πώς μπορεί να βοηθηθεί κάποιος που επιθυμεί να διακόψει το κάπνισμα;

Υπάρχουν διεθνείς οδηγίες για τη διακοπή του καπνίσματος που εφαρμόζονται από ειδικά εκπαιδευμένους γιατρούς, καθώς το κάπνισμα πλέον θεωρείται και αντιμετωπίζεται ως χρόνια νόσος. Καταρχάς ο καπνιστής που επιθυμεί να διακόψει το κάπνισμα πρέπει να υποβληθεί σε προληπτικό έλεγχο, ο οποίος πέρα από το ιστορικό και την κλινική εξέταση περιλαμβάνει την σπιρομέτρηση (λειτουργικός έλεγχος της αναπνοής) και τη ακτινογραφία θώρακος. Στη συνέχεια εκτός από την ψυχολογική υποστήριξη που πρέπει λάβει από τον γιατρό και τον κοινωνικό του περίγυρο μπορεί να ακολουθήσει εξατομικευμένα μια από τις διαθέσιμες φαρμακευτικές θεραπείες που περιλαμβάνουν υποκατάστατα νικοτίνης (τσίχλες, έμπλαστρα), βαρενικυκλίνη και βουπροπιόνη και οι οποίες έχει αποδειχθεί ότι αυξάνουν κατά πολύ τα ποσοστά επιτυχούς διακοπής του καπνίσματος.

14. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διακοπή του καπνίσματος;

Κατηγορηματικά ΟΧΙ! Πρόκειται για ένα καπνικό προϊόν που μοιάζει με το κανονικό ώστε οι καπνιστές να μιμούνται την κίνηση του συμβατικού τσιγάρου. Βασικό συστατικό του είναι η προπυλική γλυκόλη ( διαλύτης μπογιάς, αντιψυκτικό αυτοκινήτων) ουσία ερεθιστική για τους πνεύμονες. Τόσο η Ελληνική όσο και η Ευρωπαϊκή Πνευμονολογική Εταιρεία (ΕΠΕ-ERS) δεν θεωρεί το ηλεκτρονικό τσιγάρο εγκεκριμένο εργαλείο για τη διακοπή του καπνίσματος, ασφαλή εναλλακτική λύση στο κάπνισμα ή κατάλληλο να χρησιμοποιείται σε χώρους όπου το κάπνισμα απαγορεύεται.